Ung thư vòm họng

Ung thư vòm họng là bệnh thường gặp nhất trong các ung thư đầu cổ và là một trong 10 ung thư phổ biến tại Việt Nam. Bệnh có thể gặp ở mọi lứa tuổi nhưng hay gặp ở nam giới, tuổi từ 40 – 60. Theo ghi nhận ung thư Hà nội, năm 1998 tỷ lệ mắc bệnh này ở nam giới là 9,2 người /100.000 dân và ở nữ giới là 4,8 người/100.000 dân.
Vòm họng là phần cao nhất của họng. Ung thư vòm họng là những ung thư xuất phát từ biểu mô vùng vòm họng.
Chẩn đoán ung thư vòm họng thường bị chậm do đặc điểm về vị trí giải phẫu khó khám, các triệu chứng vay mượn của các bộ phận quanh vòm họng. Ung thư vòm họng cho tới nay được điều trị chủ yếu bằng xạ trị ở giai đoạn sớm, hoá trị kết hợp với xạ trị ở giai đoạn muộn

Nguyên nhân gây ung thư vòm họng

Nguyên nhân gây ra ung thư vòm họng cho tới nay chưa được xác định rõ ràng. Tuy vậy có rất nhiều giả thiết:

Virus Epstein – Barr có liên quan đến ung thư vòm họng: Qua nhiều nghiên cứu thấy ung thư vòm họng có liên quan đến virus Epstein – Barr (EBV). Kháng thể chống virus EBV cao ở các bệnh nhân ung thư vòm họng loại biểu mô không biệt hoá.
Yếu tố di truyền cũng là nguyên nhân ung thư vòm họng: Nhiều trường hợp ung thư vòm họng được phát hiện trong một gia đình. Tỉ lệ tăng cao của kháng nguyên HL – A2 ở vị trí thứ nhất và sự thiếu hụt ở vị trí thứ hai của kháng nguyên BW46 hình như tạo điều kiện thuận lợi cho sự xuất hiện ung thư vòm họng.
Môi trường tác động gây bệnh ung thư vòm họng: Kiều dân Trung Quốc di tản sang Mỹ ít bị ung thư vòm họng hơn ở trong nước làm cho người ta nghĩ tới vai trò của môi trường tác động vào bệnh này. Tổn thương chức năng tế bào lympho T kèm theo nhiễm EBV mạn tính là hai yếu tố nguy cơ cao đã được xác định.
Thức ăn và cách chế biến được cho có liên quan tới ung thư vòm họng: Thức ăn chế biến qua các khâu lên men như rượu, bia, cá muối, dưa khú, nước mắm có chứa nhiều chất Nitrosamin có liên quan đến một số loại ung thư của đường tiêu hoá, và ung thư vòm họng.
Tuổi và giới: Ung thư vòm họng có thể gặp ở mọi lứa tuổi, thấp nhất là 5 tuổi và cao nhất là 85 tuổi. Tuy nhiên, lứa tuổi hay gặp nhất từ 30 – 55 chiếm tỉ lệ 70%.

Giới: Bệnh gặp ở cả hai giới, tuy nhiên tỉ lệ nam/nữ = 2,5/1.

Triệu chứng ung thư vòm họng

Triệu chứng ung thư vòm họng giai đoạn sớm:

Đau đầu: thường âm ỉ, lan toả
Ù tai: Thường ù tai một bên như tiếng xay thóc hoặc ve kêu, xu hướng ngày càng tăng.
Ngạt mũi, xỉ mũi ra máu, hoặc chảy máu cam.

Các triệu chứng nhức đầu, ù tai, ngạt mũi rất dễ lầm lẫn với cảm cúm, các bệnh nội khoa về thần kinh mạch máu. Tuy nhiên, các triệu chứng sớm của ung thư vòm họng thường ở một bên ngày càng tăng nặng. Các phương pháp điều trị nội khoa không có kết quả.

Triệu chứng ung thư vòm họng giai đoạn muộn:

Đau đầu: Thường khu trú có những cơn dữ dội.
Ù tai: ù tai liên tục, giảm thính lực dần, một số trường hợp bị điếc.
Ngạt mũi: Ngạt mũi liên tục và kèm theo chảy mủ lẫn máu lờ lờ như máu cá.
Nổi hạch cổ: Nhóm hay gặp nhất là hạch góc hàm, đặc điểm nổi bật là hạch nhỏ, chắc, không đau thường tình cờ phát hiện, sau đó có thể xuất hiện thêm nhiều hạch ở một hoặc cả hai bên cổ. Hạch to dần phá vỡ vỏ bọc gây lở loét sùi ra da, lúc này bệnh nhân mới thấy đau.
Liệt dây thần kinh sọ não: Thường gặp các dấu hiệu lác mắt, nhìn đôi, tê mặt, vẹo lưỡi, muộn hơn có thể gặp dấu hiệu nuốt sặc vv…

Điều trị ung thư vòm họng

Sau khi được chẩn đoán, các bác sỹ sẽ xác định giai đoạn của bệnh, căn cứ vào giai đoạn bệnh cùng một vài yếu tố khác để quyết định kế hoạch điều trị và tiên lượng bệnh. Các biện pháp điều trị chính hiện nay gồm có:

Tia xạ: Với ung thư vòm họng hiện nay, xạ trị là phương pháp điều trị quan trọng nhất, chiếu tia cả khối u và hạch cổ nếu có. Với tiến bộ của khoa học kỹ thuật, các bác sỹ có thể xác định chính xác trường chiếu tia dựa vào các hình ảnh không gian 3 chiều nhằm tăng tối đa tác dụng của tia xạ trên khối u đồng thời hạn chế làm tổn thương mô lành.
Hóa chất: Trước đây hóa chất chỉ được sử dụng khi ung thư vòm họng có di căn xa hoặc khi điều trị tia xạ thất bại, xu hướng mới hiện nay là điều trị tia xạ kết hợp với hóa chất ngay từ đầu để làm tăng hiệu quả điều trị triệt để khối u.
Phẫu thuật: Do vòm họng nằm ở vị trí giải phẫu chật hẹp và sâu nên trước đây phẫu thuật không có vai trò quan trọng trong điều trị triệt để mà chỉ có vai trò trong việc lấy bệnh phẩm để chẩn đoán bệnh. Ngày nay, với sự tiến bộ của phẫu thuật nền sọ, kết hợp với nội soi đã mở ra cơ hội chữa khỏi bệnh cho những bệnh nhân ung thư vòm họng thể kém đáp ứng với tia xạ như thể sừng hóa hoặc tái phát. Ngoài ra phẫu thuật còn có thể loại bỏ các hạch di căn ở vùng cổ giai đoạn còn khu trú.

Ngoài các phương pháp điều trị cơ bản như trên, các nhà khoa học hiện nay đang nỗ lực nghiên cứu các biện pháp điều trị mới dựa trên sinh học phân tử, công nghệ gen, miễn dịch học… và bước đầu đã cho thấy hiệu quả điều trị tích cực.

Tiên lượng bệnh ung thư vòm họng

Tiên lượng bệnh ung thư vòm họng phụ thuộc chủ yếu vào giai đoạn bệnh khi được phát hiện, nếu được phát hiện và điều trị ở giai đoạn sớm, tỷ lệ sống trên 5 năm sau điều trị có thể lên tới trên 70%, nhiều trường hợp khỏi hẳn.
Với ung thư vòm giai đoạn muộn, tỷ lệ tái phát và di căn sau điều trị rất cao, tỷ lệ sống thêm trên 5 năm thấp từ 10% tới 40%.
Tiên lượng bệnh ung thư vòm họng còn phụ thuộc nhiều vào thể ung thư, ung thư biểu mô không biệt hóa có tiên lượng tốt nhất vì rất nhạy cảm với tia xạ, ung thư mô liên kết có tiên lượng kém nhất.

Khuyến cáo

Nếu bạn điều trị nội khoa một, hoặc hai các dấu hiệu dưới đây sau 2 tuần không hiệu quả cần đến cơ sở chuyên khoa để khám và xác định bệnh:
Đau đầu một bên kéo dài
Ù tai một bên kéo dài
Ngạt mũi một bên, chảy máu cam
Lác mắt
Tê mặt một bên
Tình cờ phát hiện hạch cổ không sưng nóng đỏ đau
Ung thư vòm họng là một bệnh có cơ may chữa khỏi với tỉ lệ cao nếu được điều trị ở giai đoạn sớm.

Phòng bệnh ung thư vòm họng

Hiện tại các nhà khoa học đang nỗ lực nghiên cứu để phát triển vắc xin phòng virus Epstein-barr, một trong những yếu tố nguy cơ hàng đầu của ung thư vòm họng. Trong khi chờ đợi các biện pháp phòng bệnh đặc hiệu như trên chúng ta có thể áp dụng các biện pháp khác để nâng cao sức khỏe nói chung, hạn chế các yếu tố nguy cơ khác của ung thư vòm họng như:

Thường xuyên luyện tập thể dục thể thao, có chế độ làm việc sinh hoạt hợp lý để nâng cao sức khỏe.
Không hút thuốc lá, hạn chế bia rượu, chất kích thích, hạn chế ăn các thức ăn lên men như dưa muối, cà muối…
Điều trị sớm những viêm nhiễm ở đường mũi họng.
Khi phát hiện các dấu hiệu bất thường ở vùng tai mũi họng như đau đầu kéo dài, xì máu mũi, ù tai, hạch cổ to… nên đi khám chuyên khoa Tai Mũi Họng sớm để được nội soi vòm, loại trừ bệnh.

Ung thư vòm là loại ung thư phổ biến ở Việt Nam, là bệnh nguy hiểm, độ ác tính cao nhưng có thể được điều trị rất tốt nếu được phát hiện sớm do đó cần nhận biết các dấu hiệu sớm, của bệnh để đi khám kịp thời. Người có nguy cơ cao bị ung thư vòm họng như tuổi trung niên, hút thuốc lá nhiều… nên được khám tai mũi họng định kỳ mỗi 6 tháng để phát hiện bệnh sớm.